Scam là cái gì? Nhiều người liên tưởng ngay đến lừa đảo qua mạng, nhưng thực tế, scam xuất hiện cả trong đời sống online lẫn ngoài đời với đủ kiểu tinh vi. Trong thời đại 4.0, bất kỳ ai – từ người dùng lâu năm đến người mới dùng công nghệ – đều có thể trở thành nạn nhân.

Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ scam là cái gì, các hình thức phổ biến, cách hoạt động của scammer và cách phòng tránh hiệu quả.

Scam Là Cái Gì? Bí Mật Đằng Sau Các Chiêu Lừa Tinh Vi Nhất

Mục lục bài viết

Định Nghĩa Scam Là Cái Gì?

Scam là cái gì? Đó là hành vi lừa đảo nhằm chiếm đoạt tài sản, thông tin hoặc lợi ích của người khác một cách phi pháp. Trong thời đại số, scam ngày càng tinh vi, len lỏi từ giao dịch thương mại, dịch vụ tài chính đến mạng xã hội.

Thương mại: Bị lừa chuyển tiền nhưng không nhận hàng, hoặc hàng không đúng mô tả.
Tài chính: Scammer giả danh ngân hàng để lấy thông tin thẻ, mã OTP…
Xã hội: Mạo danh trên mạng để kết bạn, dụ nạn nhân chuyển tiền hoặc tiết lộ dữ liệu cá nhân.

Nói ngắn gọn, scam là cái gì trong thời 4.0? Chính là chiêu trò lợi dụng sự thiếu hiểu biết và nhẹ dạ của người dùng trên nền tảng số để trục lợi.

Scam là cái gì và đóng vai trò như thế nào?

Scammer là kẻ thực hiện hành vi scam. Họ có thể hoạt động cá nhân hoặc theo nhóm, phân vai rõ ràng:

Lập kế hoạch: Vẽ ra kịch bản lừa đảo.

Tiếp cận: Gọi điện, nhắn tin, kết bạn trên mạng xã hội.

Thu thập dữ liệu: Lấy thông tin cá nhân để khai thác thêm.

Rửa tiền: Chuyển tài sản chiếm đoạt qua nhiều tài khoản.

Scammer thường xuyên thay đổi phương thức và mở rộng mạng lưới để khiến nạn nhân tiếp tục sập bẫy.

Scam nghĩa là gì trong tiếng Anh, có giống “lừa đảo” không?

Trong tiếng Anh, scam đồng nghĩa với “fraud”, “swindle”, tức là hành vi lừa đảo để chiếm đoạt tài sản. Vậy scam là cái gì khác biệt với lừa đảo truyền thống không? Không nhiều. Điểm khác biệt chính là scam thường diễn ra trên môi trường số, với khả năng ẩn danh và quy mô rộng hơn.

Scam Hoạt Động Như Thế Nào?

Muốn hiểu rõ scam là cái gì và cách phòng tránh, trước hết bạn cần nắm rõ cách thức hoạt động của các chiêu lừa đảo này. Scammer thường lợi dụng tâm lý, nhu cầu cấp thiết hoặc lòng tham để dẫn dụ nạn nhân làm theo kịch bản đã dựng sẵn.

Cách thức scam tấn công người dùng

Tiếp cận (Approach): Scammer gửi tin nhắn, email, gọi điện hoặc chạy quảng cáo với nội dung hấp dẫn như “trúng thưởng”, “quà tặng miễn phí”, “cảnh báo tài khoản”.
→ Đánh vào tâm lý tò mò, sợ hãi hoặc ham lợi nhanh.
Dẫn dụ (Manipulation): Giả danh cơ quan nhà nước, ngân hàng, thương hiệu lớn để tăng độ tin cậy.
→ Gây áp lực qua những lời cảnh báo hoặc kêu gọi hành động gấp.
Khai thác (Exploitation): Yêu cầu cung cấp thông tin cá nhân, số tài khoản, mã OTP, hoặc nộp tiền cọc, phí thủ tục.
→ Đây là bước lấy dữ liệu hoặc chiếm đoạt tiền.
Thu lợi (Profit): Sau khi có được thứ mình cần, scammer lập tức “biến mất”.
→ Thậm chí, thông tin bị đánh cắp có thể bị bán lại hoặc sử dụng để tống tiền.

Những đối tượng dễ bị scam nhắm đến

Scam không chừa một ai, nhưng dễ “đánh trúng” nhất là:

Người mới dùng Internet: Thiếu kinh nghiệm, dễ tin vào lời hứa.
Người lớn tuổi: Khó cập nhật kiến thức, ít cảnh giác.
Người cần tiền gấp: Dễ sập bẫy “vay tiền nhanh”, “đầu tư siêu lợi nhuận”.
Người ham rẻ: Tin vào các ưu đãi “mua 1 tặng 2”, “lãi 50%/tháng”.

Vì vậy, hiểu rõ scam là cái gì và trang bị kiến thức phòng tránh là điều ai cũng cần làm.

Tâm lý nạn nhân và hiệu ứng đám đông trong scam

Scammer thường thao túng tâm lý bằng cách:

Dụ làm giàu nhanh: Hứa hẹn đầu tư hoàn vốn, lãi cao.
Gây sợ hãi: Đe dọa liên quan đến công an, nợ tiền, tài khoản bị hack.
Đánh vào sự cả tin: Giả danh người uy tín, yêu cầu cung cấp thông tin bảo mật.
Tận dụng hiệu ứng đám đông: Tạo cảm giác “ai cũng tham gia”, khiến nạn nhân không muốn bị “tụt lại phía sau”.

Đây là lý do vì sao dù biết rủi ro, nhiều người vẫn rơi vào bẫy mà không kịp nhận ra scam là cái gì thật sự nguy hiểm đến vậy.

>>Đọc thêm bài viết khác:

Bàn Phím Ảo Là Gì? Cách Dùng Hiệu Quả Trên Mọi Thiết Bị

Bộ Nhớ Là Gì? Bí Quyết Tăng Tốc Thiết Bị Ai Cũng Nên Biết!

Các Loại Scam Phổ Biến Hiện Nay

Để hiểu rõ scam là cái gì, bạn cần nắm các chiêu trò lừa đảo đang phổ biến, bao gồm cả scam online và scam offline.

Scam online là gì?

Là hình thức lừa đảo qua mạng như mạng xã hội, email, web giả mạo…

Mạng xã hội: Giả mạo người quen nhờ chuyển tiền, lập fanpage giả mạo để dụ bấm link lừa.
Email lừa đảo: Thông báo trúng thưởng, giả danh ngân hàng, gửi link đăng nhập giả để lấy tài khoản.
Web mạo danh: Giả website ngân hàng, trang mua sắm giá rẻ, pop-up cài mã độc.
Mua hàng online: Hàng giả, hàng kém chất lượng, lừa cọc – nhận hàng không đúng như quảng cáo.
Phishing: Tạo trang đăng nhập giả, link rút gọn, tin nhắn khẩn cấp để đánh cắp thông tin.

Scam offline là gì?

Là lừa đảo ngoài đời thực – dù không online nhưng vẫn rất tinh vi.

Điện thoại: Giả công an, tòa án, nhà mạng để hù dọa, yêu cầu nộp tiền bảo lãnh.
Tin nhắn SMS: Mạo danh thương hiệu lớn, gửi mã OTP hoặc tin trúng thưởng.
Thư giấy trúng thưởng: Yêu cầu gọi tổng đài tính phí cao, hoặc trả tiền để nhận quà “miễn phí”.
Từ thiện giả: Mạo danh tổ chức từ thiện, bán vé sự kiện ảo rồi “lặn mất tăm”.

Bảng Tóm Tắt So Sánh Các Phương Thức Scam Phổ Biến

Tiêu Chí	Scam Online	Scam Offline
Nền tảng thực hiện	Mạng xã hội, email, website, ứng dụng di động	Điện thoại, tin nhắn SMS, thư giấy, gặp trực tiếp
Ví dụ phổ biến	– Giả danh tài khoản Facebook – Email trúng thưởng – Website giả ngân hàng	– Giả danh công an, tòa án – Gọi điện đe dọa – Tin nhắn thương hiệu (Brandname) giả mạo
Phương thức tấn công	– Phishing link để lấy cắp thông tin – Giả mạo người thân online – Lừa chuyển khoản qua tài khoản trung gian	– Yêu cầu nạn nhân nộp “phí bảo lãnh” – Thu tiền quyên góp từ thiện giả – Thông báo trúng thưởng qua thư
Dấu hiệu nhận biết	– URL lạ, sai chính tả – Email không chính thức – Thông tin quá tốt để là thật	– Giọng điệu đe dọa, gấp gáp – Số tài khoản cá nhân thay vì tên cơ quan tổ chức
Cách phòng tránh	– Kiểm tra URL, tài khoản mạng xã hội – Không bấm link lạ, không cung cấp OTP – Dùng phần mềm bảo mật	– Xác minh danh tính người gọi – Không tin vào những lời đe dọa vô căn cứ – Báo ngay cho công an nếu nghi ngờ

(Bảng trên đây chỉ tóm tắt một số nội dung chính, mục đích giúp bạn đọc nhanh chóng hiểu scam là cái gì và so sánh sự khác nhau giữa scam online và ofline .)

Những Thủ Đoạn Scam Tinh Vi Bạn Cần Cảnh Giác

Nắm rõ “scam là cái gì” là chưa đủ, bạn cần biết những chiêu lừa tinh vi đang thịnh hành để có kế hoạch phòng tránh từ sớm.

Giả danh người thân nhờ chuyển tiền gấp

Cách thức: Mạo danh tài khoản mạng xã hội của người thân, bạn bè (bằng cách hack Facebook hoặc tạo tài khoản giả). Gửi tin nhắn khẩn cấp, kể hoàn cảnh như “tai nạn”, “mổ gấp” yêu cầu chuyển tiền ngay.
Điểm nhận biết: Thường thúc giục, không cho thời gian xác nhận. Số tài khoản nhận tiền không khớp với tên người thân.

Giả mạo dịch vụ ngân hàng, tài chính

Cách thức: Gửi email/ tin nhắn/ gọi điện tự xưng là nhân viên ngân hàng, thông báo tài khoản có vấn đề, cần “xác minh” bằng cách cung cấp mã OTP hay mã PIN.
Điểm nhận biết: Ngân hàng thật sẽ không bao giờ yêu cầu khách hàng cung cấp mã OTP, mật khẩu.

Giả dạng công ty tuyển dụng uy tín

Cách thức: Đăng tin tuyển dụng hấp dẫn, lương cao, không cần kinh nghiệm. Yêu cầu “đóng tiền hồ sơ”, “mua đồng phục” hoặc “tiền đào tạo” trước khi chính thức nhận việc.
Điểm nhận biết: Mặc dù hứa hẹn mức lương cao, song không rõ địa chỉ công ty, không có giấy tờ hợp pháp. Yêu cầu nộp tiền “phí” trước.

Chiêu “mời đầu tư – hoàn vốn nhanh”

Cách thức: Vẽ ra dự án ảo (bất động sản, công nghệ, tiền ảo), cam kết lợi nhuận khủng, rút vốn dễ dàng.
Điểm nhận biết: Thường dùng mô hình đa cấp, hứa hẹn lãi suất bất khả thi (10-30%/tháng), gây áp lực để nạn nhân “không đầu tư thì mất cơ hội”.

Cách Nhận Biết Và Xử Lý Khi Gặp Scam

Biết scam là cái gì và nhận ra dấu hiệu ban đầu có thể giúp bạn tránh rơi vào bẫy hoặc hạn chế tổn thất.

Dấu hiệu nhận biết scam phổ biến

Quá tốt để là sự thật

Quà tặng lớn, trúng thưởng mà bạn không tham gia bất cứ chương trình nào.
Lợi nhuận đầu tư siêu cao, cam kết không rủi ro.

Đòi hỏi thông tin nhạy cảm

Yêu cầu chia sẻ mã OTP, số tài khoản, mã PIN, chứng minh thư…
Yêu cầu chuyển tiền đặt cọc trước khi nhận hàng/dịch vụ.

Gấp gáp, hối thúc

Liên tục giục giã: “Nếu không làm ngay, bạn sẽ mất quyền lợi”, “thời hạn chỉ trong hôm nay”.
Không cho thời gian suy nghĩ hay tham khảo người khác.

Thiếu thông tin liên hệ rõ ràng

Địa chỉ công ty, số điện thoại tổng đài không kiểm chứng được.
Thông tin trang web mơ hồ, sai chính tả, URL lạ.

Đánh vào tâm lý

Sợ hãi: đe dọa, tung tin bạn phạm pháp, nợ nần.
Tham lam: hứa hẹn tiền lời lớn, quà khủng.

Làm gì khi nghi ngờ mình bị scam?

Dừng ngay mọi giao dịch

Ngắt liên lạc, không chuyển tiền thêm.
Khóa hoặc thay đổi mật khẩu tài khoản có nguy cơ.

Kiểm tra nguồn gốc

Kiểm tra website qua công cụ quét URL (như Google Safe Browsing).
Gọi điện đến số tổng đài chính thức (ngân hàng, công an) để xác minh.

Tìm sự trợ giúp

Tham khảo ý kiến người thân, bạn bè.
Tham gia cộng đồng chia sẻ kinh nghiệm tránh scam trên mạng.

Lưu lại bằng chứng

Chụp màn hình tin nhắn, email, số điện thoại, giao dịch chuyển tiền.
Càng nhiều bằng chứng chi tiết, bạn càng dễ xử lý về sau.

Cách trình báo cơ quan chức năng hoặc báo cáo nền tảng

Báo công an:

Đến trực tiếp đồn công an địa phương hoặc gọi số hotline phòng chống lừa đảo (tại Việt Nam, bạn có thể gọi tổng đài 113 hoặc công an khu vực).
Cung cấp đầy đủ bằng chứng.

Báo ngân hàng:

Nếu đã chuyển khoản, liên hệ ngay ngân hàng để yêu cầu phong tỏa tài khoản người nhận (nếu chưa rút tiền).
Thông báo chi tiết thời gian, số tiền, nội dung chuyển khoản.

Báo cáo nền tảng (Facebook, Instagram, email…):

Sử dụng chức năng “Report/ Báo cáo” tài khoản hoặc nội dung đáng ngờ.
Gửi kèm ảnh chụp màn hình, tin nhắn.

>>Đọc thêm bài viết khác:

Chip Snapdragon Là Gì? Bí Quyết Chọn Chip Cho Smartphone!

Điện Thoại Bị Vô Nước: Cách Xử Lý Và Sai Lầm Cần Tránh

Cách Phòng Tránh Scam Hiệu Quả Cho Người Dùng Công Nghệ

Biết phòng tránh là cách tốt nhất để không phải giải quyết hậu quả. Dưới đây là loạt phương pháp giúp bạn tự tin hơn trước câu hỏi “scam là cái gì và làm sao để tránh?”.

Không cung cấp thông tin cá nhân cho người lạ

Nguyên tắc vàng: Không chia sẻ mã OTP, mật khẩu, thông tin thẻ ngân hàng với bất kỳ ai, kể cả người xưng là nhân viên ngân hàng.
Kiểm tra kỹ: Nếu người gọi nói họ là đại diện tổ chức, hãy đề nghị cung cấp mã nhân viên, gọi lại cho tổng đài chính thức để xác nhận.

Kiểm tra kỹ URL và nguồn gửi thông tin

Phishing URL: Scammer thường dùng đường link na ná trang chính thức (ví dụ: go0gle.com thay vì google.com).
Kiểm tra chứng chỉ bảo mật (HTTPS): Nếu là trang đăng nhập hay giao dịch, phải có ổ khóa bảo mật.

Sử dụng phần mềm bảo mật, quét mã độc

Cập nhật thường xuyên: Antivirus, firewall, hệ điều hành… để phòng chặn lỗ hổng bảo mật.
Không cài ứng dụng lạ: Từ các nguồn không rõ ràng, tránh bị cài keylogger hoặc trojan.

Cập nhật kiến thức về các hình thức lừa đảo mới

Tham gia khóa học ngắn, đọc tin tức: Các báo chính thống, diễn đàn công nghệ thường cập nhật xu hướng scam mới.
Chia sẻ với người xung quanh: Đặc biệt là người già, trẻ nhỏ, để nâng cao cảnh giác chung.

Xác thực đa lớp (2FA), không chia sẻ mã OTP

Kích hoạt 2FA: Gmail, Facebook, ngân hàng… đều hỗ trợ xác thực hai yếu tố.
Tuyệt đối không cho người khác mã OTP: Ngay cả khi họ tự xưng là nhân viên hỗ trợ kỹ thuật.

Giải Đáp Câu Hỏi Thường Gặp Về Scam

Sau khi đã tìm hiểu toàn diện “scam là cái gì”, rất nhiều người có thêm những thắc mắc liên quan đến tính pháp lý và cách kiểm tra, phòng ngừa. Dưới đây là một số câu hỏi thường gặp.

Scam có phải là hình thức phạm pháp không?

Câu trả lời: Chắc chắn là có. Scam là hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản và bị pháp luật xử lý nghiêm minh. Tùy vào mức độ thiệt hại, scammer có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự.
Căn cứ pháp lý: Tại Việt Nam, hành vi lừa đảo được quy định trong Bộ luật Hình sự, với khung hình phạt tùy thuộc giá trị tài sản chiếm đoạt và hậu quả gây ra.

Có công cụ nào kiểm tra đường link có scam không?

Sử dụng Google Safe Browsing: Dán URL vào để kiểm tra mức độ an toàn.
Phần mềm Antivirus, extension trình duyệt: Một số phần mềm có tính năng cảnh báo khi truy cập website độc hại.
Trực giác + kinh nghiệm: Kiểm tra URL, chính tả, nội dung trang. Nếu thấy bất thường, nên dừng lại.

Cách bảo vệ người già và trẻ em khỏi scam công nghệ

Hướng dẫn rõ ràng: Dạy người lớn tuổi cách phân biệt số điện thoại lạ, tin nhắn giả. Đừng mắng khi họ chưa hiểu.
Kiểm soát thiết bị cho trẻ em: Cài đặt quyền kiểm soát của phụ huynh, không cho trẻ tự ý cài app lạ.
Cài đặt hạn mức thanh toán: Cho thẻ ngân hàng/ ví điện tử dùng chung để tránh bị mất quá nhiều tiền nếu chẳng may bị scam.

Kết Luận

Trước sự phát triển của công nghệ và các chiêu trò ngày càng tinh vi, hiểu rõ scam là cái gì không chỉ là kiến thức mà còn là kỹ năng sống thiết yếu. Ngay cả người có kinh nghiệm cũng có thể sập bẫy nếu thiếu cảnh giác.

Quan trọng nhất, mọi chiêu trò scam đều đánh vào tâm lý. Giữ cái đầu tỉnh táo và trái tim có trách nhiệm sẽ giúp bạn trả lời câu hỏi scam là cái gì không chỉ bằng lý thuyết, mà bằng hành động thực tế. Hãy chia sẻ kiến thức này để cùng xây dựng môi trường mạng an toàn hơn.

Website: https://dienthoainhanh.com/